Wanneer u eerst naar Italië emigreert en dan pas fiscaal advies inwint, kan dat onverwacht fiscaal nadeel met zich meebrengen waar niets meer aan te doen is. Emigratie in de eerste helft van het jaar betekent dat u zowel in Nederland als in Italië binnenlands belastingplichtig wordt voor het ‘wereldinkomen’, hetgeen resulteert in dubbele belastingheffing. Vóór emigratie kunt u daar nog wat aan doen!

Zo gaat het verkeerd ... “Geachte belastingadviseur, Per 1 mei jl. ben ik vanuit Nederland naar Italië verhuisd. De meeste formaliteiten, zoals de inschrijving in het Italiaanse bevolkingsregister en de uitschrijving uit Nederland, heb ik inmiddels zelf al geregeld. Maar nu heb ik nog wat fiscale vragen en tevens zoek ik een goede accountant voor mijn Italiaanse belastingaangiften. Kunt u mij daarbij helpen?” Regelmatig word ik, als Nederlandse fiscalist in Italië, benaderd met dit soort verzoeken. De cliënt is pro-actief en denkt zijn zaakjes al tamelijk goed op orde te hebben; de openstaande fiscale kwesties worden immers terstond na immigratie aangepakt. Helaas is dat niet de beste volgorde en dat kan in dit geval onverwachte nadelige fiscale gevolgen hebben. In verband met de merkwaardige Italiaanse regels omtrent fiscaal inwonerschap - die niet precies aansluiten op het Nederlandse systeem -  blijkt het in veel gevallen voordeliger om pas in de tweede helft van een kalenderjaar naar Italië te emigreren. Bij voorkeur worden de fiscale gevolgen al in het jaar vóór emigratie grondig uitgezocht. Fiscaal inwonerschap: overeenkomsten en verschillen tussen Nederland en Italië Er zijn overeenkomsten en verschillen t.a.v. de bepaling van het fiscaal inwonerschap tussen Nederland en Italië. Overeenkomsten In zowel Nederland als Italië geldt als basisregel, dat binnenlands belastingplichtigen (residenti fiscali) onderworpen zijn aan inkomstenbelasting (imposta sui redditi) over hun totale ‘wereldinkomen’, ongeacht in welk land het inkomen wordt verdiend. Beide landen verlenen eveneens, onder voorwaarden, een tax credit voor buitenlandse bronbelasting. Beide landen belasten buitenlands belastingplichtigen (non residenti) alleen maar voor inkomen uit bepaalde lokale bronnen van inkomen (onder andere inkomen uit lokaal onroerend goed, bepaalde arbeidskomsten, etc.). Tot zover zijn beide systemen vrijwel identiek. Verschillen Twee verschillen tussen beide fiscale systemen kunnen echter tot onverwachte complicaties leiden. A. Ten eerste voor wat betreft de definitie van fiscaal inwonerschap In Italië geldt men voor het gehele kalenderjaar als residente fiscale indien men in dat jaar voor meer dan 183 dagen (a) het ‘centrum van zijn sociale leven’ (domicilio) heeft, ofwel  (b) aldaar zijn ‘gebruikelijke verblijfplaats’ (residenza) heeft, dan wel (c) is ingeschreven in het Italiaanse bevolkingsregister (anagrafe). Met andere woorden: in Italië geldt men voor een geheel kalenderjaar als binnenlands belastingplichtige, of voor het gehele jaar als buitenlands belastingplichtige.  Daarentegen wordt, zoals bekend, in Nederland het fiscale inwonerschap in principe van dag tot dag bepaald en niet van jaar tot jaar. Bij emigratie naar Italië gedurende de eerste 6 maanden kan dit verschil ertoe leiden, dat men voor enige maanden in beide landen tegelijk als binnenlands belastingplichtige wordt beschouwd. Als men bijvoorbeeld per 1 maart 2017 uit Nederland emigreert naar Italië, zal Nederland die persoon als binnenlands belastingplichtige beschouwen voor de eerste 2 maanden en daarna als buitenlands belastingplichtige. In verband met de 183-dagenregel, zal Italië in dit geval deze persoon voor het gehele jaar als binnenlands belastingplichtige beschouwen, met inbegrip van de eerste 2 maanden. Met andere woorden: de Italiaanse binnenlandse belastingplicht kan resulteren in materieel terugwerkende kracht (zie hierna onder B). In theorie valt te verdedigen, dat een dergelijke dubbele belastingplicht wordt tegengegaan door de zogenoemde tie-breaker-rule uit artikel 4 lid 2 van het Nederlands-Italiaanse belastingverdrag, maar helaas lijkt de formulering van het verdrag niet geheel duidelijk op dit punt. In de praktijk is het daarom raadzaam om, op basis van tijdige en grondige planning, geschillen met de fiscus ten aanzien van fiscaal inwonerschap (in beide landen tegelijk !) te voorkomen. Een voor de hand liggende oplossing kan zijn om emigratie uit te stellen tot de tweede helft van het jaar, indien dat praktisch mogelijk is. Zo niet, dan kunnen andere opties worden overwogen, bijvoorbeeld het uitstellen van het genietingsmoment van bepaalde toekomstige inkomsten. Emigratie gedurende de tweede helft van het kalenderjaar, bijvoorbeeld per 1 september; geeft uiteraard het omgekeerde beeld; voor de Nederlandse fiscus is die persoon buitenlands belastingplichtige vanaf 1 september, maar voor de Italiaanse fiscus is men buitenlands belastingplichtig voor dat gehele kalenderjaar, dus ook voor de maanden september t/m december; het 183-dagencriterium wordt immers niet gehaald. Ook dit kan leiden tot merkwaardige effecten, zowel gunstige (bijvoorbeeld progressievoordeel, doordat buitenlands broninkomen geen deel uitmaakt van progressief belast wereldinkomen), of ongunstige (bijv het ontberen van verdragsbescherming ten behoeve van vermindering van bronbelasting, waarvoor een certificate of tax residence vereist is van het woonland). B. Materieel terugwerkende kracht van de Italiaanse binnenlandse belastingplicht Een tweede aspect is dat de Italiaanse definitie van fiscaal inwonerschap materieel leiden tot terugwerkende kracht (over de eerste maanden van het jaar, toen men nog niet naar Italië was geëmigreerd), in verband met genoemde 183-dagencriterium. Omdat Nederland geen dergelijke 183 dagenregel kent, wordt dit probleem in de praktijk vaak overzien, met soms onverwachte nadelige gevolgen.  Immers, in principe zal de fiscus in beide landen het inkomen uit die periode belasten als onderdeel van het progressief belaste wereldinkomen. Om het nog erger te maken: het Nederlands-Italiaanse belastingverdrag bevat naar mijn mening geen expliciete regeling om dit te ondervangen. De uitkomst van overleg met de fiscus, of van een fiscale procedure, wordt daarmee erg onzeker. Tijdige analyse van de problematiek, bij voorkeur in het jaar vóór emigratie, blijft geboden. In het kort Er zijn belangrijke verschillen tussen de Nederlandse en de Italiaanse definitie van fiscaal inwonerschap, vooral in verband de Italiaanse 183-dagenregel. Dit kan leiden tot onverwachte voor- of nadelen, die naar mijn mening niet altijd afdoende door het belastingverdrag worden ondervangen. Raadpleeg tijdig uw belastingadviseur in Nederland en Italië, bij voorkeur in het jaar vóór emigratie!